IJkkantoren 1870-1993 / Kantoormerken

De nieuwe IJkwet d.d. 07-04-1869 (Staatsblad no. 57) schreef voor dat per 01-01-187 het aantal ijkkantoren drastisch diende te worden verminderd. Van de 35 ijkkantoren die er in 1869 waren, werden er 16 opgeheven, zodat er nog 19 overbleven. Later is het aantal ijkkantoren nog verder teruggebracht. De ijkkantoornummering werd daar drie keer op aangepast. Nieuw vervaardigde Nederlandse messing gewichten moesten om voor de eerste keer geijkt te worden:
• vanaf 01-01-1870 tot 01-05-1989 aangeboden worden op een ijkkantoor.
• vanaf 01-05-1989 tot en met 1998 aangeboden worden bij een toezichthoudende instantie of een erkend persoon die beschikt over een erkenning als bedoeld in artikel 11 van de Metrologiewet, dat kon tot 1993 ook een van de drie toen nog operationele ijkkantoren te Amsterdam, Dordrecht of Rotterdam zijn.

Als een Nederlands gewicht, met uitzondering van de hiervoor beschreven knopgewichten van het internationale of EEG-model, aan alle wettelijke eisen voldeed, werd daarop afgeslagen:
• vanaf 01-01-1870 tot 01-01-1975 de lopende jaarletter.
• vanaf 01-01-1975 tot en met 1998, in verband met de Europese harmonisatie, het
jaartalmerk in nationale uitvoering.
• vanaf 01-01-1870 tot 01-05-1989 het ijkkantoormerk van het ijkkantoor waar de eerste keuring plaatsvond.
• vanaf 01-05-1989 t/m 1998 het kenmerk van een toezichthoudende instantie of een erkend persoon, dit in plaats
van het ijkkantoornummer in het typisch gevormde stempelveld.

IJkkantoren tussen 1870 en 1993

Plaats	Periode en IJkkantoornummer	Periode en IJkkantoornummer	Periode en IJkkantoornummer
Alkmaar	1870-1976: 10
Amsterdam	1870-1992: 9
Arnhem	1870-1976: 3
Assen	1870-1918: 18
Breda	1870-1898: 2
Den Bosch	1870-1968: 1	1969-1992: 2
Den Haag	1870-1975: 5
Dordrecht	1870-1993: 8
Groningen	1870-1940: 17	1941-1957: 11	1958-1975: 10
Haarlem	1870-1879: 10 (verhuisd naar Alkmaar)
Hoorn	1870-1895: 11
Leeuwarden	1870-1940: 15	1941-1958: 10
Leiden	1870-1924: 7
Maastricht	1870-1940: 19	1941-1958: 2
Middelburg	1870-1958: 12
Nijmegen	1870-1898: 4
Rotterdam	1870-1991: 6 (vanaf oktober 1977 verhuisd naar Schiedam)
Utrecht	1870-1940: 14	1941-1972: 7
Zierikzee	1870-1875: 13
Zwolle	1870-1940: 16	1941-1992: 4	© oudegewichtjes.nl

IJkkantoormerken 1870-1989
Het bij de eerste ijk afgeslagen ijkkantoor- of kantoormerk bestond van 1870 tot 1989
uit het nummer van het ijkkantoor, afgeslagen in een typisch gevormd stempelveld.

Gewicht uit 1871 geijkt op ijkkantoor 15 Leeuwarden

Periode 1989
In 1989 werden de kantoormerken vervangen door een ruitjespatroon met 16 vakjes. De baksteen genoemd, naar de bedenker van dit merk, de heer Baksteen.

Dit zegelmerk wordt gebruikt door ijkbevoegden in Nederland, dus niet alleen meer door het ijkwezen.
De baksteen is te vinden in zowel goedkeuringsmerk als afkeuringsmerk.
Elke kolom bevat vier vakjes, van boven naar beneden aangeduid met 1-2-3-4.
Als er een tweede stip in de kolom staat, wordt er nog een cijfer 1 bij opgeteld.
Er staan nooit twee stippen naast elkaar (horizontaal of verticaal).
Voorbeelden voor NMi Certn, de opvolger van het 'ijkwezen' in Nederland, met het hoogst mogelijke nummer, namelijk 7575.

Goedkeuringsmerk:

Afkeuringsmerk:

Op 01-05-1989 werd de Dienst van het IJkwezen te Delft, een Rijksdienst waarvoor ijkmeesters in ijkkantoren werkzaam waren en door heel Nederland reisden om gewichten te kalibreren, te justeren en te ijken, geprivatiseerd tot het Nederlands Meetinstituut N.V. (NMi).

Niet lang na de privatisering van de Dienst van het IJkwezen werden alle regionale ijkkantoren gesloten. Om die reden moesten eigenaren/gebruikers hun gewichten dan naar een locatie opsturen, of die zelf brengen, waar ze dan herijkt werden.

In 1993 sloot het laatst nog open zijnde ijkkantoor, Dordrecht definitief haar deuren.

Klik hier voor: Afkeuringen